پدافند غیرعامل به عنوان یک پارادایم فکری و یک استراتژی راهبردی برای آمادگی و پیش بینی یک حادثه یا بحران و آمادگی برخورد با فاجعه ای غیرمترقبه و آمادگی روانی و تصمیم گیری درست و کاربردی در جهت پیشگیری و کاهش خسارات و افزایش آمادگی فردی و اجتماعی می باشد. این تفکر نه تنها برای تک تک افراد در طول زندگی بلکه در کل جامعه باید تبیین و کاربردی گردد.

منظور از پدافند غیر عامل در بخش سلامت، برنامه ها و اقداماتی است که موجب ارتقای سطح سلامت فردی و اجتماعی و استمرار خدمات بهداشتی _درمانی و کاهش آسیب پذیری زیر ساخت های مرتبط با سلامت جامعه و نیروی انسانی متخصص می گردد. پدافند غیرعامل بر خلاف نظر عامه مردم که برداشتی نظامی از آن دارند به هیچ وجه جنبه نظامی گری نداشته و در تعریف آن بر دفاع غیر نظامی تاکید می شود؛ به تعبیر دیگر هر اقدام غیرنظامی که سبب کاهش آسیب پذیری کشور در مقابل تهاجم مخرب دشمن می شود.

 پدافند غیرعامل موجب افزایش توان دفاعی از یک سو و کاهش پیامدهای منفی بحران از سوی دیگر می شود.

ایجاد احساس امنیت برای سالم بودن جسمی و روانی انسان لازم و ضروری است، احساس عدم امنیت دائم شخص را در حال بسیج قوا و به هم ریختگی سوخت و ساز بدن قرار می دهد و اگر ادامه یابد موجود را به سوی بیماری های جسمی و روانی سوق خواهد داد. زیرا ساختمان بدن انسان قدرت تحمل تنش دائمی را ندارد.

تأثیری که احساس ناایمنی بر انسان دارد، ایجاد حالت تنش و برانگیختگی و عدم تعادل است. نگرانی، ترس، وحشت و اضطراب، تنش و عصبیت، جملگی از پیامدهای نا ایمنی هستند. فردی که نیازهای ایمنی او ارضا شده باشد همواره احساس دوستی و عشق، تعلق، آسودگی و راحتی، پذیرش خود و دیگران، عزت نفس، قدرت، دلگرمی، ثبات هیجانی، خشنودی، علاقه اجتماعی، مهربانی، همدلی، فقدان تمایلات روان رنجوری و روان پریشی دارد.

یکی از اهداف مهم پدافند غیرعامل ایجاد حس امنیت در جامعه می باشد. بخش سلامت شامل نیروی انسانی متخصص در رشته های مختلف، تاسیسات، امکانات و منابع تخصصی مورد نیاز و پشتیبانی کننده است که می تواند با همکاری و هماهنگی بخش های مرتبط خدمات ارزنده ای را به جامعه عرضه نماید.

تاسیسات عظیم بیمارستانی و کارخانه های داروسازی و فرآورد های حیاتی مهم بایستی با انجام تدابیر خاص مورد حمایت قرار گیرند زیرا دراین مکان ها در زمان بحران چه به صورت طبیعی و چه جنگ یا تهدید با مشکلات متعدد و مختلفی مواجه می شوند که بایستی این بحران ها را از قبل پیش بینی کرد تا آمادگی لازم برای مدیریت آن را داشته باشیم.

 هر چه سطح آمادگی بالاتر باشد میزان آسیب پذیری و خسارت در بحران و تهدید پایین تر خواهد بود، حفظ آمادگی، مقدمه دفاع زیستی و آگاهی مقدمه آمادگی است.

حفظ آمادگی ابعاد مختلفی دارد که یکی از آن ها کسب آگاهی لازم و آشنایی آحاد مردم، گروه های تخصصی، مسئولان جامعه با اقدامات بهداشتی (پیشگیری و کنترل)در مقابله با تهدید زیستی در برنامه دفاع جامع پدافند غیر عامل است.

مهدی علی اسماعیلی – کاشناس ستاد هدایت و اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی کرمان مسئول پدافند غیر عامل بسیج جامعه پزشکی