كمردرد، گردن درد، درد دست و پا، مسمومیت، تنگی نفس و حساسیت پوستی از رایج ترین عوارض خانه تكانيهای نادرست و غیرایمن است؛ عوارضی که با رعایت برخی اصول سادهی ایمنی می توان احتمال بروز آنها را به حداقل رساند.
خانه تکانی و دردهای اسكلتي عضلاني:
كمردرد: مشکل رایجی است که در بیشتر موارد به دلیل کشیدگی عضلات و رباط های پشت ایجاد می شود. عامل این کشیدگی هم معمولا بلند کردن اسباب و اثاثیه سنگین منزل، حمل نادرست اجسام سنگین و حرکت ناگهانی در ناحیه کمر است. گرفتگی یا اسپاسم عضلانی هم از دیگر علل شایع کمردرد محسوب می شود. مجموعه ای از فشارها و استرس های مختلف در طول زمان بر روی کمر وجود دارد که در اثر وقوع یک رویداد خاص (مثل حرکت ناگهانی یا بلند کردن یک جسم سنگین در ایام خانه تکانی) باعث شروع یا تشدید درد می شود .
توصیه می شود تا جایی که برایتان مقدور است، از بلند كردن اسباب و اثاثیه سنگين منزل پرهیز کنید. در صورت لزوم سعی کنید از شیوه هاي هل دادن يا كشيدن استفاده کنید و حتما از یک یا چند نفر كمك بگيريد.
موقع بلند كردن اجسام سنگين، بهتر است اول، پاهایتان را به اندازه عرض شانه ها باز كنيد و سپس جسم مورد نظر را بلند كنيد. اين کار باعث حفظ تعادل بدن مي شود . فراموش نکنید وقتي مي‌خواهيد جسم سنگينی را روي زمين بگذاريد، به جاي خم كردن كمر، زانوهايتان را خم کنید و جسم را روي زمين قرار دهيد. همچنین موقع بلند کردن یک جسم سنگین از روي زمين حتی موقع جابه جا كردن آن، پشتتان را صاف نگه داريد و قوز نكنيد. اگر هنگام حمل یک جسم سنگین نیاز به چرخیدن داشتید، از کمر نچرخید بلکه روی پاهایتان بچرخید .
سندرم تونل کارپال (نشانگان كانال مچ دست) یکی از مشکلاتی است که می تواند در روزهای خانه تکانی برای افراد دردسرساز شود. بي حس شدن انگشتان دست و گزگز شبانه دست ها که گاهی موجب بيخوابي مبتلایان مي شود، از شایعترین علایم آن به شمار می رود . نشانگان کانال مچ دست، هنگامی که عصب میانی مچ دست، تحت فشار مداوم و طولانی مدت قرار بگیرد، پدیدار می شود. علت بروز این مشکل می تواند کار کشیدن زیاد از دست ها برای انجام کارهای طولانی مدت و تکرارشونده ای که در آنها مچ دست تحت فشار قرار می گیرد (مثل نظافت، گردگیری و شستشوهای متوالی در طول شبانه روز) باشد.
برای درمان و پیشگیری از تشدید آن، حتما به پزشك مراجعه كنید و بر حسب صلاح‌دید پزشك، از درمان هاي طبی، دارويي، فيزيوتراپي یا جراحی استفاده كنید. اما براي پيشگيري از بروز اين مشکل، بهتر است ضمن كاهش فعاليتهايي كه با دستهایتان انجام می دهید، كارهاي روزانه تان را به گونه اي برنامه ريزی کنید كه زماني هم به استراحت و نرمش دادن دست ها اختصاص یابد . ورزش های هدفمند مچ دست میتواند احتمال بروز این مشکل را کاهش دهد و در صورت بروز این مشکل، درد آن را کمتر کند.
خطر سقوط از ارتفاع:
استفاده از وسايل غيرايمن براي دسترسي به ارتفاع بالاتر و استفاده از زيرپايي هایی مانند جعبه و نردبان هاي نامطمئن، خطر سقوط از ارتفاع را افزايش مي دهد. معمولأ در طول ایام خانه تکانی، ميزان حوادث ناشی از سقوط از ارتفاع به همین دلیل افزايش مييابد. موارد ضربدیدگی و شکستگی دست و پا از صحنههاي نسبتا رایجی است که در اورژانسهای این ایام دیده می شود
توصیه می شود اگر قصد دارید از نردبان يا چهارپايه استفاده کنید، ابتدا از سطح اتكاي آن با زمين كاملا مطمئن شوید و حتی المقدور از نردبانهای دوطرفه و استاندارد استفاده كنید . موقع پاك كردن شيشه و پنجره ها از رفتن روي نرده ها يا قرنيزهاي آن جدا خودداري کنید .
هنگام شست و شوي بخش هاي فوقاني در، پنجره و ديوار، پس از هر 2 تا 3 دقيقه كار مداوم، مدت كوتاهي سرتان را پايين بیندازید و به سر و گردنتان استراحت بدهيد .
خطر اگزما:
تمیز کردن در و دیوار و پنجره، نظافت و گردگیری خانه، استفاده از انواع شوینده ها، آشپزی و... در کنار تعریق دست ها در زیر دستکش های لاستیکی باعث می شود تا دستها پوسته پوسته و قرمزشود. نام مصطلح این بیماری، «اگزمای خانمهای خانه دار» است . در این مواقع، حتی اگر دچار حساسيت هم نشوید، احتمالأ پوست دستان شما خشك و زبر خواهد شد .
سعي كنيد تا جایی كه ممكن است، از تماس مستقيم دستها با انواع شوينده ها و پاككنندهها خودداري كنيد . پوشیدن یک دستکش نخی در زیر دستکش های لاستیکی و یا استفاده از دستکش های دولایه ای که لایه زیرین شان نخی و لایه رویی شان لاستیکی است، در پیشگیری از این بیماری و درمان آن، موثر است. عدم رعايت همين نكته كوچك ميتواند موجب بروز حساسيتهاي پوستي شود كه درمان آن هم وقت گیر و هم هزينه بر است. کمپرس کردن ناحیه مبتلا و استفاده از کرمهای مرطوب کننده و نرمکننده می تواند مفید واقع گردد.
خطر مسمومیت:
تنگي نفس، آلرژی و حمله آسم از جمله مواردي است كه در اورژانسهای این ایام، بیشتر از سایر روزهای سال، ديده مي‌شود. بسیاری براي شستشوي سرويس بهداشتي از مايع هاي شيميايي نظير انواع سفيدكننده و جوهرنمك استفاده ميكنند و از آنجا كه سرويس هاي بهداشتي معمولا در فضاهايی بسته و كوچك قرار دارند، قرار گرفتن در اين فضاها برای مدتی طولانی ممکن است آسيب فراوانی به ريه ها وارد كند. استفاده از اين شويندهها همچنين باعث تشديد بيماري در افراد مبتلا به بيماري های آسم و آلرژی مي شود. ضمنا بسیاری از مواد شوينده از اسیدیته استاندارد و مناسبی نیز برخوردار نيستند و ممکن است سبب تحريك چشم، پوست و ریه ها شوند .
توصیه می شود حتی المقدور از مصرف مواد شوينده در فضاهاي بسته خودداري كنید. البته وجود هواكش و بازكردن در و پنجره مي تواند تا حد زيادي از بروز خطرهای احتمالی جلوگيري كند. بخار متصاعد شده از تر كيب جوهرنمك و سفیدکننده به ویژه براي چشم، پوست و ريه بسيار خطرناك است جدا از تركيب اين دو ماده خودداري کنيد. هنگام استفاده از شويندههاي شيميايي، حتما ماسك بزنید یا از دستمالی ضخيم بر روي دهان و بينيتان استفاده کنید .
خطر برقگرفتگی:
یکی از علل شایع برق گرفتگي ، عدم رعایت اصول ایمنی هنگام نظافت لوازم برقی( مانند لوستر، چراغ، روشنايي، كليد، پريز و) است . اگر در روزهای خانه تکانی تصمیم به تمیز کردن یک وسیله برقی گرفتید، پیش از شروع به نظافت، ابتدا برق آن وسيله برقي را قطع كنيد . حواستان به این نکته باشد که لوازم برقي به هیچ وجه نباید با آب تماس داشته باشند. از ريختن آب بر روي كليد، پريز و سيم برق اکیدا خودداری کنید .
خانه تکانی و توصیه های پایانی:
تنها به ورزشكاران توصیه نمی‌شود که قبل از مسابقه، بدن شان را گرم كنند؛ به خانم های خانه دار هم توصیه می شود قبل از شروع كار به مدت 10 تا 15 دقيقه با استفاده از حركات ورزشي، نرمشي و كششي، بدن خودتان را براي كار آماده كنید و به اصطلاح خودتان را برای انجام کارهای خانه، گرم کنید .
توصیه می شود با استفاده از مصرف مايعات به ميزان کافی، آب و املاح از دست رفته بدن خود را که این روزها احتمالأ میزان آن بر اثر تعريق افزایش می یابد، جبران كنيد. ضمنأ استفاده از لباس هاي راحت نخي براي تبادل حرارت و استفاده از سيستم تهويه اي مناسب نیز مي تواند احتمال بروز استرس گرمايي ناشي از حرارت را کاهش دهد .
اگر به مدت طولاني مشغول كار در منزل هستيد، مرتب و در فواصل منظم استراحت كنيد و به طور متناوب، تغییر وضعیت دهید .
همچنین توصیه می شود براي شست وشوي حمام یا سطوح ليز و لغزنده از دمپايي یا چكمه استفاده کنند. استفاده از ماسك و پيش بند در صورت تماس با مايعات و مواد شيميايي و استفاده از سربند براي پيشگيري از آلودگي موها فراموش نشود.
حتی المقدور سعی کنید پرداختن به امور خانه تكاني را به زمانهایی اختصاص دهید که کودکان در منزل حضور ندارند تا احتمال بروز حوادث خطرناک به حداقل برسد . توصیه آخر به خانم های خانه دار، این است که نه تنها پيشنهاد همسر و فرزندانتان را برای کمک بپذيريد، بلکه خودتان به آنها پيشنهاد کمک بدهيد تا علاوه بر كاستن از فشارهاي مضاعف به جسمتان، موجب شوید مشاركت و دلسوزي بيشتری بر فضای خانواده تان حاکم شود .
فاطمه بلالی میبدی - کارشناس آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان