چگونه با کودک مبتلا به لکنت زبان رفتار کنیم؟

به گزارش روابط عمومی بیمارستان شهید بهشتی،  لکنت اختلالی است که پیچیدگی فراوانی دارد و با خود مسائل عاطفی – روانی زیادی را حمل می کند و از عوامل متعددی نیز اثر می پذیرد به گونه ای که کیفیت آن از کودکان به بزرگسالان تفاوت های زیادی پیدا می کند و رویکردهای درمانی مختلفی را نیزمی طلبد.

دانشمندان لکنت زبان را اینچنین تعریف می کنند: یک پدیده پیچیده روانی – حرکتی  که در روند طبیعی گفتار فرد بر اثر تکرار، گیر، کشیده گویی و .... بروز می کند و در شکل های خفیف، شدید و متوسط خود را نشان می دهد.

لکنت به صورت لحظه ای و موقتی در جریان گفتار پیش می آید و لحظاتی بعد گفتار به شکل روان و سلیس بیان می شود.

تکرار در گفتار یکی از ویژگی های بارز فرد لکنتی است. تکرارها ممکن است در عبارات (من می خواهم، من می خواهم)، کلمات (من من من می خواهم)، قسمتی از کلمه(م م م من می خواهم) به وقوع بپیوندد.

منظور از گیر کردن در روند گفتار انقباض عضلانی مداومی است که در آن تارهای صوتی و یا عضلات گفتاری جریان هوا را متوقف کرده و سبب قطع موقت گفتار فرد می شود و بعد کلمه مورد نظر فرد با فشار بیان می شود.

 از دیگر مواردی که در افراد لکنتی به وفور مشاهده می شود کشیده گویی است بدین صورت که قسمتی از کلمه به خصوص حرف اول کلمه طولانی تر از حد طبیعی کشیده گفته شود.

 منابع علمی سن شروع لکنت را در سال های کودکی و بین 2 تا 6 سالگی گزارش کرده اند. پدیده دیگری که در همین سن به وجود می آید و ویژگی های نسبتا مشابهی با لکنت دارد "ناروانی طبیعی" است اما این دو تفاوتهایی با یکدیگر دارند.

 کودکان مبتلا به ناروانی طبیعی از مشکل خود آگاهی ندارند لذا هیچگونه واکنشی نسبت به گفتار ناروان خود نشان نمی دهند واکثرا به صورت خود به خودی بهبود پیدا می کنند.

اما چنانچه این کودکان عکس العمل مناسبی از اطرافیان دریافت نکنند ممکن است این پدیده به لکنت تبدیل شود. معمولا تشخیص ناروانی طبیعی از لکنت امری پیچیده است بنابراین توصیه می شود والدین از اظهارنظر و یا تصمیم گیری در مورد کودک خود پرهیز نمایند و به محض مشاهده هرگونه علایم ناروانی با آسیب شناس گفتار و زبان مشورت نمایند.

سبب شناسی لکنت

علم در بررسی هر موضوعی علاوه بر آنکه به توصیف ویژگیهای آن موضوع می پردازد، در جستجوی علل ایجاد کننده آن نیز می باشد. لذا دانشمندان سال های متمادی از زمان برخورد با این اختلال به دنبال یافتن علتی برای آن بوده اند و اگرجه تاکنون علت مشخص و معینی برای آن پیدا نکرده اند اما در نتیجه تحقیقات مختلف نظریه های متفاوتی را ارائه کرده اند. مهمترین آن ها، نظریه های روانشناختی، ارگانیکی و زبانی می باشد.به طور خلاصه طبق نظریه های فوق لکنت می تواند تحت تاثیر عواملی چون اضطراب، عدم تثبیت برتری طرفی مغز(راست دستی یا چپ دستی)، عدم هماهنگی در عضلات گفتاری و تفکر و.....قرار بگیرد اما هیچکدام از موارد فوق به تنهایی باعث ایجاد لکنت در فرد نمی شود.

توصیه به خانواده های دارای کودک مبتلا به لکنت زبان

چنانچه والدین، مربیان و اعضای مؤثر خانواده بتواند شرایطی را که موجب کاهش و یا افزایش لکنت زبان کودک می‌شود تشخیص دهند، می‌توانند نقش فعالانه‌ای در بهبودی کودک و درمان لکنت او ایفا کنند. به کودکی که به لکنت مبتلاست، هیچگاه با اضطراب و نگرانی نگاه نکنید. به‌همین منظور توجه به نکات زیر در خانه می‌تواند سودمند باشد.

کودکی که لکنت دارد تنها گفتارش قدری طولانی‌تر می‌شود، وگرنه تمامی خواسته‌ها و نیازهایش مشابه سایر کودکان است. او باید در وهله اول خود را عادی بداند، ارزش‌های اجتماعی، مسؤلیت‌های گوناگون و رفتارهائی که از سایر کودکان انتظار دارید، باید از او هم نیز انتظار داشته باشید، اختصاص دادن زمان کافی برای شنیدن صحبت‌های کودکی که مبتلا به لکنت است، سبب می‌شود تا احساس اعتماد به نفس کند و نظرات و گفته‌هایش را با ارزش بداند.

فراهم آوردن فرصت‌هائی برای شنیدن حرف‌های کودک تا حد زیادی می‌تواند لکنت او را کاهش دهد.

کودک را با سئوالات مکرر و گوناگون خود تحت فشار قرار ندهید.

از کودک نخواهید تا به اجبار جلوی جمع سخنرانی کند و یا شعر بخواند، بلکه او را تشویق کنید تا از صحبت کردن در جمع نهراسد و به تدریج احساس آرامش و راحتی کند.

شرایطی که موجب ناراحتی، ضعف و ناتوانی کودک می‌شود، برایش ایجاد نکنید.

سرعت و شتاب را از جریان زندگی کودک حذف کنید.

هنگام صحبت کردن با کودک از جمله ساده و کوتاه استفاده کنید.

هیجان بالا از هر منبعی که باشد، میزان لکنت را افزایش می‌دهد. دیدن فیلم ها و بازی های هیجان انگیز می تواند موجب افزایش لکنت شود.

از بیان توصیه‌هایی مثل ”آرام‌تر صحبت کن“، یا ”آرام باش“ خودداری کنید؛ زیرا این گفته شما موجب احساس حقارت و ناتوانی کودک می‌شود.

در عوض سعی کنید خودتان عکس‌العمل‌های مناسبی انجام دهید که کودک احساس آرامش و راحتی کند.برای مثال، لبخند بزنید، سر تکان دهید، تماس چشمی با کودک برقرار کنید، گفتارش را با گفتن کلماتی مانند ”اوهوم“ و ”بله“ تأئید کنید.